BAĞLAMA UĞRUNA ADANMIŞ BİR ÖMÜR
Van’da bağlama yapım sanatıyla uğraşan ve yaptığı sayısız bağlamayla (müzik kültürümüze) geleneklerimize sahip çıkan Tevhid Topal ile güzel bir söyleşi yaptık.
Aslen Erzurumlu olan Tevhid Topal 40 yıl önce bu mesleğe başladığını ve baba mesleği olarak devam ettiğini söylüyor. 26 Yıldır Van’da yaşayan Tevhid Topal, 2011 yılında yaşanan depremden sonra 5 ay Erzurum’da kaldım. O zaman Van’a dönmek için gün sayıyordum. Gerçek bir Van sevdalısıyım diyor.
Sanat bizde bir aşktır. Mesleğe olan aşkımdan dolayı okulda okuyamadım. Tüm hayatımı Bu işe adadım. Pişman da değilim. Dünyaya bir daha gelsem yine aynı işle uğraşırdım.
İşin üretim aşamasını soruyoruz Tevhid Topal’a. Ben bir sazı yaparken emeğimi, aşkımı katıyorum diyor dilinden dökülen namelerle. Bir sazı bazen 2 ayda bitiriyorum. Saz en iyi hangi ağaçtan olur diye sorduğumuzda; dut ağacı çok denenmiş bir ağaç ama aslında en iyi diye bir şey yok, durum tamamen ustanın tecrübesine kalıyor. Usta hangi ağaç, hangi enstrümana yakışır iyi bilir diyor Topal.
Her ustanın enstrüman çalması gerekir mi soruna ise bir saz ustasının enstrümanı hissedebileceği şekilde çalması gerekir. Bilmeyenlerde yapıyor ama. Bağlama ustalık işidir, bilmeyenler yaptığı zaman bilinçsiz bir ustanın bilmeden parçaları bir araya getirmesi oluyor. Çoğu zaman da iyi sonuçlar vermiyor. Profesyonellik şansa bırakılmıyor.
Halk Eğitim Merkezinde kurslar düzenlediğini öğreniyoruz. Birkaç öğrenci de yetiştirmiş ama bu sanata karşı olan ilgisizliğin üzüntüsünü yaşıyor. Dernek korolarında aktif rol alıyor. Tebessüm ederek “Beni Koruma altına almanız gerekiyor” diyor. Bir dönem şehir merkezinde bu işin aktif ticaretini yaptım ama beceremedim. Ben sanatkârım ticaret benim işim değil diyerek yeniden üretime döndüm diyor.
Bu sanatın yaygınlaşması için projeler yapılabilir. Bizim kurtuluşumuz üretimden geçiyor. Kalifiye eleman sıkıntısı yaşıyoruz. İşe aldığımız arkadaşlarımız bir iki ay sonra usta evin var mı, araban var mı diye soruyor. Ben de yok deyince bu işte para yok diyerek işi bırakıyor. Halbuki bu atölyede elemanımız olsa hafta da 5-6 bağlama üretebiliriz. Ama yok!
Sazın yapımı tekneyle başlıyor. Yaş iken oyuluyor, şekil veriliyor. Sazın sapını en sert ağaçtan yapıyoruz. Bağlamanın her bir teli bir ton çekiyor. Çektiği frekansa göre 7 ton yapıyor. Ama günümüzde seri olarak yapılan enstrümanlar ağaç katliamı. 200-300 TL’ye bağlama satılıyor. Çoğu kullanmadan bozuluyor. Parayı görselliğine veriyorlar.
Sipariş üzerine yapıyorum. Yoğun zamanlarda ayda 2 adet çıkarabiliyorum. İstanbul’a, Ankara’ya gönderiyorum. Hatta yurt dışına da gönderiyorum. Bu iş sabır işidir. Sevgi işidir. 2 çocuğum var İstanbul’a gel diyorlar. Ama ben bu saatten sonra başka bir iş yapamam. Benim hayatım bu. Öğretmen bir öğrencisinden bahsediyor Tevhid hoca. Ben bu işi öğrenmek istiyorum diyor, akşamları bir çırak gibi, fırçasını alıp, atölyeyi temizliyor öyle çıkıyor. Ama gençlerde bu ışığı göremiyorum. İş için gelenlerin ilk sorusu ne kadar aylık vereceksin oluyor.
Kültür Bakanlığı sanatçısı olan Tevhid Hoca, Rahmetli Babasının birkaç şiirini de bestelemiş. Türkü özlemdir, sevdadır, çiledir. Türkü bir insanın bir şeylere olan özleminin bir anda patlamasıdır. Saz dışında başka bir enstrüman üretiyor musunuz diye sorduğumuzda, denedim ama enstrümanımı aldatamadım diyor.
Güzel bir söyleşinin ardından Peki, son olarak ne söylemek istiyorsunuz diye soruyoruz. Tevhid Hoca Bağlama aşktır, sevdadır. Bağlama insanın dünyasını aydınlatır adeta. Onun için bir yerden başlamalıyız diyor. Ve bağlamasını alarak eline halk ozanı olan rahmetli babası Aşık Dermani’nin güzel bir eseri ile röportajı sonlandırıyoruz.
Arar isen kusur, kendinde ara,
Başkasının kusurunu arama,
Akibet benliğin götürür nâra,
Hoşgörülü insan olmak ne güzel…
